گزارش، ترکیه و رویای ساخت سنگاپور جدید - صنایع 90

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران ٬ اهمیت موضوع بخش ترک نشین قبرس برای ترکیه روز به روز بیشتر می گردد. با وجود آن که فقط جمهوری ترکیه٬ تشکیل دولت ترک در این منطقه را به رسمیت شناخته٬ اما حالا حتی دو کشور مرتبط با این پفراینده یعنی یونان و قبرس شمالی هم حرفی از ضرورت الحاق مجدد بر زبان نمی آورند و بعید نیست در سالیان آتی٬ رفته رفته مذاکرات دو قبرس با راهنمایی سازمان ملل نتیجه دهد و تکلیف ساختار دفاکتوی بخش ترک نشین روشن گردد. اما آن چه که در خصوص قبرس اهمیت دارد٬ این است که جمهوری ترکیه٬ آن را فرزند خود می داند و کم نیستند شمار کارشناسانی که معتقدند اساسا باید آن را به ترکیه ملحق نمایند. در نتیجه این مساله بر سرنوشت قبرس شمالی تاثیر گذاشته و موجب بروز حساسیت هایی نزد یونان و اتحادیه اروپا شده است.

قبرس شمالی یا به عبارتی دیگر جمهوری ترک قبرس شمالی (KKTC) برای ترکیه٬ هم یک پفراینده ترکی است و در همان چهارچوبی که به موضوع ترکمان های عراق و سوریه و ترک های آسیای میانه می پردازد٬ این مساله قومی و نژادی را نیز مهم تلقی می نماید و هم یک مساله دریایی مهم است که با مدیترانه و دیپلماسی انرژی آنکارا٬ ارتباط تنگاتنگ دارد.

وطن آبی

با آن که ترکیه از لحاظ جغرافیای سیاسی٬ اصطلاحا یک کشور دریاپایه به شمار می آید٬ اما ظاهرا در دهه های گذشته٬ به موضوع بهره گیری از حقوق دریایی اهمیت چندانی نداده و به خاطر اختلافات تاریخی و از جمله اختلاف مرزی و دریایی با یونان٬ همیشه به گشایش به سمت دریا٬ با دیده تردید نگاه نموده است. البته مسائل مالی مداوم٬ اختلافات دولت های ائتلافی و همچنین دردسرهای چهل ساله درگیری با پ.ک.ک نیز بر این شرایط تاثیر گذاشته و ترکیه به قول خود ترک ها٬ گشایش رو به بیرون نداشته است. ولی چنین به نظر می رسد که ترکیه در حال حاضر٬ با اعتماد به نفسی که از حمله به سوریه و مداخله در لیبی کسب نموده٬ میخواهد در دریا هم تحرکات ویژه ای داشته باشد.

در سالیان اخیر٬ موضوع اکتشاف و استخراج نفت و گاز در سواحل قبرس ترک٬ به یکی از حساس ترین اقدامات ترکیه تبدیل شده و دولت اردوغان برای آن که جای پای خود را سفت کند٬ حتی به سوی دیگر منطقه شرق مدیترانه رفته و با امضای توافق امنیتی دریایی با لیبی٬ با یونان و مصر٬ به سطح جدیدی از تنش و اختلاف سیاسی رسیده است.

قرائتی جدید از اهمیت مدیترانه

جغرافیای ترکیه٬ 7 منطقه مختلف دارد. آناتولی مرکزی٬ شرق٬ جنوب شرق٬ هر سه محصور در خشکی هستند اما چهار منطقه دیگر٬ در مجاورت دریا هستند: منطقه کارادنیز یا دریای سیاه٬ منطقه آک دنیز یا دریای سپید٬ منطقه مارمارا و منطقه اژه.

استانبول و ازمیر در ساختار سیاسی٬ تجاری و توریستی ترکیه٬ همیشه از اهمیت بالایی برخوردار بوده اند اما استان های مجاور مدیترانه یا دریای سپید٬ محل تحرکات و توجه جدی نبوده اند. حالا ترکیه در چندین حوزه به مساله دریا و به ویژه مدیترانه اهمیت جدی داده و می خواهد از ظرفیت های جغرافیایی خود٬ بهره بیشتری ببرد. طبیعی است که در چهارچوب این اهداف٬ مساله قبرس هم مهم و مهم تر گردد.

رویای تاسیس سنگاپور

فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه٬ فردی است که در رسانه های این کشور٬ نام و خبر چندانی در خصوص او مشاهده نمی گردد. چرا که اولاً در نظام جدید ریاستی در ترکیه٬ معاون رئیس جمهور٬ مقام چندان قدرتمندی نیست. دوم این که اردوغان پفراینده هایی را به فواد اوکتای سپرده که ظاهرا احتیاج چندانی به سر و صدا ندارد. به عنوان مثال٬ یکی از مهم ترین ماموریت های اوکتای٬ پیگیری مسائل مرتبط با سرنوشت سیاسی جمهوری ترک قبرس شمالی است که در ادبیات سیاسی ترکیه از آن با لفظ بچه وطن نام برده می گردد.

فواد اوکتای دیروز در مصاحبه با رسانه دولتی قبرس شمالی اعلام نمود: از نظر ما٬ جمهوری ترک قبرس شمالی٬ از چنان ظرفیتی است که بتوان در کوتاه مدت٬ آن را به یک سنگاپور جدید تبیدل کرد. اما بعضی مسائل دست و پاگیر وجود دارد. هر بار که به اینجا می آیم٬ به مسئولین می گویم: می توان قبرس شمالی را به یک مرکز جاذبه بسیار مهم تبدیل کرد و کاری کرد که این جزیره٬ سنگاپور نوین منطقه گردد. اما تا زمانی که مسائل ساختاری و موانع دست و پاگیر از میان برداشته نشوند نمی توان کاری کرد.

البته این اولین بار نیست که اعضای کابینه اردوغان در خصوص آینده قبرس شمالی اظهار نظر می نمایند و چندی پیش نیز وزیر دفاع ترکیه یعنی خلوصی آکار و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه بر این مساله تاکید کردند که ضروری است تکلیف شهر متروکه مرعش در قبرس شمالی روشن شده و آن را به یک شهر کوچک توریستی تبدیل نمایند.

حالا معین شده که دولت اردوغان میخواهد با بهره گیری از موقعیت جغرافیایی خاص جمهوری ترک قبرس شمالی٬ با الگوبرداری از شرایط توریستی و مالی سنگاپور٬ به منظور رسیدن به رویای توسعه روابط بازرگانی و ترانزیت دریایی٬ در قبرس تغییرات جدیدی ایجاد کند اما دستیابی به این هدف٬ چندان آسان نیست. چرا که اولا قبرس شمالی از سوی کشورهای دنیا از لحاظ حقوقی و ایجاد دولت٬ مورد شناسایی قرار نگرفته و کسی آن را به رسمیت نشناخته است. دوم این که قبرس جنوبی و یونان٬ می توانند به طور مداوم بر سر راه ترکیه٬ سنگ اندازی نمایند و این مساله حتی می تواند بر فرایند تکمیل عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا٬ اثر منفی بگذارد.

در خاتمه ضروری است به این موضوع نیز اشاره گردد که دیدگاه همه مسئولین و رجال سیاسی قبرس شمالی در خصوص ارتباط با ترکیه همسان نیست. به عنوان مثال٬ مصطفی آکیمجی رئیس جمهور قبرس ترک بر این باور است که نسبت بین کشور او با ترکیه٬ برادری است و نه فرزندی. اما ارسین تاتار نخست وزیر قبرس ترک٬ به شدت هوادار ایده تحت الحمایه بودن ترکیه است. باید دید در کشاکش رقابت های سیاسی بین احزاب و گروه های قبرس شمالی و همچنین کنش و واکنش های قبرس جنوبی٬ یونان و اتحادیه اروپا٬ ترکیه تا چه اندازه می تواند در قبرس شمالی٬ به اهداف خود دست پیدا کند.