کارنامه آموزش مجازی نمره قبولی نمی گیرد، فرجام وعده های 3 وزیر - صنایع 90

گزارش نظرسنجی کشوری دیدگاه مردم در خصوص کرونا که توسط گروه افکارسنجی و مطالعات افکار عمومی دفتر طرح های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اجرا شده، نشان می دهد که بیشترین استفاده جدید از اینترنت در کشور به موضوع آموزش الکترونیکی بر می شود.

با این وجود اما دانش آموزان و دانشجویان برای برقراری کلاس های درس با مشکل کیفیت نامناسب اینترنت دست و پنجه نرم می کنند و شرایط برای برقراری مطلوب این کلاس ها، مهیا نیست. نزدیک به 11 ماه از شروع برگزاری کلاس های آنلاین مدارس و دانشگاه ها می گذرد و انتظار می رفت که در شروع ترم دوم کرونایی دانشجویان و سال دوم تحصیلی کرونایی برای دانش آموزان، مسائل اولیه برقراری کلاس های غیرحضوری دیگر وجود نداشته باشد.

این در حالی است که از ابتدای سال تا به امروز وعده های متعددی از سوی دولت برای برقراری امکانات مورد نیاز آموزش آنلاین و غیر حضوری داده شده و مسئولان بارها عملکرد خود در این حوزه را رضایت بخش عنوان کرده اند؛ اما شواهد نشان می دهد که آنچه که مسئولان اعلام می کنند با آنچه که در عمل کاربران با آن روبرو هستند متفاوت است.

3 وزارتخانه ارتباطات، علوم و آموزش و پرورش هر یک به نوعی در زمینه برقراری امکانات آموزش مجازی در کشور تکالیفی برعهده دارند اما مجموع وظایف این متولیان، نتوانسته رضایت نسبی کاربرانی را که به ناچار برای تحصیل را آموزش مجازی برگزیده اند به دست آورد.

سرعت اینترنت ایران از متوسط دنیای پایین تر است

در بحث آموزش مجازی علاوه بر مسائلی که مربوط به زیرساخت های فنی سامانه های دانشگاهی و دانش آموزی می شود و به وظایف وزارتخانه های علوم و آموزش و پرورش بازمی شود، موضوع کیفیت اینترنت نیز به تنهایی، بزرگترین مسئله ای است که از سوی کاربران آموزش مجازی عنوان می شود.

کاربران معتقدند که به رغم وعده های وزیر ارتباطات و با وجود اینترنت رایگانی که در اختیار اساتید، دانش آموزان و معلمان قرار گرفته، اما اینترنت در اوج مصرف و در زمان برقراری کلاس های درس کیفیت لازم را نداشته و کاربران با قطع و وصلی های مکرر در زمان دریافت صوت و تصویر و عدم امکان دانلود به موقع فایل ها روبرو هستند.

این در حالی است که جدیدترین گزارش سرعت اینترنت دنیای که مربوط به اکتبر سال 2020 است، نشان می دهد که سرعت دانلود اینترنت ثابت و موبایل در ایران، از متوسط دنیای پایین تر است و انتظار کیفیت آموزش مجازی در کشورمان مانند سایر کشورها دور از ذهن به نظر می رسد.

طبق این گزارش متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در سراسر دنیا 39.18 و سرعت آپلود اطلاعات 11.63 مگابیت برثانیه و متوسط دنیای سرعت دانلود اینترنت ثابت 87.84 و سرعت آپلود آن نیز 47.16 مگابیت برثانیه ثبت شده است. با این وجود سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران 26.93 و سرعت آپلود آن 11.63 مگابیت برثانیه است.

سرعت دانلود اینترنت ثابت ایران نیز 19.08 و سرعت آپلود آن 11.35 مگابیت برثانیه ثبت شده است و مطابق با این رده بندی رتبه ایران در اینترنت موبایل 77 و در اینترنت ثابت 128 است.

در این گزارش مسائل آموزش مجازی کشور را از 3 منظر که بیشترین گلایه ها را به همراه دارد، مورد بررسی قرار داده ایم.

دانشگاه ها به کلاس های آفلاین روی آوردند

رصد نیمسال دوم کرونایی از آموزش مجازی دانشگاه ها نشان می دهد که دانشجویان در استان ها و شهرهای مختلف در استفاده از اینترنت ثابت و موبایل و اینترنت دانشگاه ها برای حضور در کلاس های درس مجازی با مشکل سرعت و کیفیت روبرو هستند و معتقدند که نسبت به سال تحصیلی گذشته، تفاوت چندانی دیده نمی شود.

یکی از دانشجویان دانشگاه علم و صنعت تهران ساکن شهرکرد با اشاره به مسائل متعدد قطع و وصلی و کیفیت نامناسب اینترنت برای آموزش مجازی به خبرنگاران می گوید: از سال گذشته تا به امروز شرایط کیفیت آموزش مجازی تغییر نیافته است و با وجودی که اواخر شهریورماه جلسه ای با وزیر علوم برگزار گشت و ما تجربیات و مسائل ترم گذشته را اعلام کردیم و ایشان هم قول حل مسائل و رایگان شدن اینترنت را دادند، اما این اتفاق نیافتاده است.

وی با بیان اینکه دانشجویان به این شرایط عادت کرده و معتقدند که دیگر نقدها نتیجه ای نمی دهد، افزود: کیفیت اتصال از طریق اینترنت موبایل و ثابت خیلی تفاوتی با یکدیگر ندارد و به هر ترتیب در زمان ازدحام شبکه، صدا و تصویر قطع و وصل می شود. به همین دلیل اساتید مجبور هستند که برای دریافت صدای بهتر، تصویر را قطع کنند.

وی گفت: این موضوع به سامانه دانشگاهی خاصی ربطی ندارد و تنها مربوط به دانشگاه های تهران هم نیست و آنطور که شنیده می شود، اغلب دانشگاه ها با این مشکل روبرو هستند. به همین دلیل بسیاری از دانشگاه ها به بارگذاری آفلاین کلاس درس روی آوردند.

دانشجویان نگران شرایط امتحان های آنلاین هستند

مجتبی بزرگی دبیر شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تبریز نیز در مصاحبه با خبرنگاران، سیستم آموزش مجازی دانشگاه ها نسبت به ترم گذشته نامطلوب تر ارزیابی کرد و گفت: ظرفیت دانشگاه ها جوابگوی این حجم از کلاس ها نبوده و با وجودی که گفته شده که پهنای باند دانشگاه ها افزایش یافته اما این مسائل کماکان باقی است.

وی با تاکید بر اینکه به دلیل پایداری این شرایط، نگران وجود مسائل در برگزاری امتحان های آنلاین هستیم، ادامه داد: با وجود قول مساعد معاونت فناوری اطلاعات دانشگاه ها، اوضاع بهتر نشده است. به نظر می رسد مسائل هم مربوط به کیفیت اینترنت دانشجویان باشد و هم سامانه های دانشگاهی؛ به هر ترتیب هیچکدام شرایط خوبی ندارند و تا نقطه ایده آل آموزش مجازی، فاصله زیاد است.

بزرگی تاکید کرد: سیستم های دانشگاهی پایدار نیست و ظرفیت پهنای باند برای هر نفر کم است؛ هم اکنون دانشجویان ارشد و دکترا و اساتید که از اینترنت داخل دانشگاه ها هم استفاده می کنند دچار محدودیت هستند و تا زمانی که پهنای باند دانشگاه ها افزایش نیابد این مسائل وجود خواهد داشت.

آموزش مجازی فرمالیته است

یکی از دانشجویان دانشگاه تهران نیز در مصاحبه با خبرنگاران، گفت: شرایط اینترنت آموزش مجازی نسبت به سال گذشته تغییری نداشته و با وجودی که دانشگاه ها برای سامانه های آموزشی دانشگاهی هزینه کرده اند، اما مسائل رفع نشده است.

وی با بیان اینکه برقراری ارتباط اولیه در آموزش مجازی مشکل دارد و این اشکال هم در اینترنت موبایل، اینترنت ثابت و هم از اینترنت دانشگاه ها ملموس است، گفت: کلاس های آموزش مجازی دانشگاه ها با تعریف اصلی آموزش آنلاین تفاوت دارند و اگر قرار باشد که کلاس ها به صورت آفلاین برگزار شود و به جای کلاس درس، برای دانشجویان فایل ارسال شود، دیگر چه نیازی به دانشگاه رفتن است.

وی گفت: آموزش مجازی در حال حاضر فرمالیته است و با معنای واقعی فاصله دارد؛ با این حال نمی دانیم اعتراض خود را به کجا اعلام کنیم.

فشار روی شبکه 10 برابر شده است

سید علی اکبر صفوی، مسئول کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم در مصاحبه با خبرنگاران، در ارزیابی از شرایط آموزش مجازی دانشگاه ها می گوید: شرایط از نظر کیفیت اینترنت به دلیل حجم استفاده خوب نیست و نسبت به ترم گذشته شاهد بهبود اوضاع نیستیم. شاید به این دلیل است که حجم بالاتری از دانشجویان درگیر آموزش مجازی شده اند.

وی با بیان اینکه اعتراضات زیاد است و بسیاری از دانشجویان از خدماتی که اپراتورها ارائه می دهند، ناراضی هستند، افزود: ما در وزارت علوم پیگیر این موضوع هستیم. اما اتفاقی که افتاده این است که حجم استفاده از اینترنت نسبت به ترم گذشته بازهم افزایش داشته و تعداد اساتید و دانشجویانی که به آموزش مجازی روی آورده اند زیادتر شده است. از سوی دیگر شاهد استفاده بسیار مردم و سازمان ها از اینترنت هستیم و تمامی اینها فشار مضاعفی را به شبکه اینترنت کشور وارد کرده است.

صفوی بخشی از گلایه های موجود را ناشی از زیرساخت موجود کشور و بخشی را هم مربوط به مدیریت دانشگاه ها مطرح نمود و گفت: با توجه به حجم تقاضاها، دانشگاه ها باید از نظر نظام زمان بندی برگزاری کلاس ها، مدیریت بهتری داشته باشند و کلاس های درس را توزیع شده برگزار کنند. اما در مجموع مشکل اساسی این است که حجم مصرف خیلی بالاتر رفته و این مسائل برای کوتاه مدت قابل حل نیست.

وی با بیان اینکه حداقل یک سال زمان لازم است که امکانات و تجهیزات برای ارتقای زیرساخت ها تأمین شود، ادامه داد: البته در شرایط تحریم هستیم و روز به روز شرایط بدتر می شود. امکانات سخت افزاری برای دانشگاه ها با بحران همراه است و توسعه و ارتقای زیرساخت ها قابل انجام نیست.

این مقام مسئول با اشاره به مسائل اینترنت دانشجویان که مربوط به اینترنت ثابت و موبایل می شود، گفت: دانشجویانی که در منزل هستند ترجیح می دهند با اینترنت ثابت متصل شوند چرا که برای استفاده از لپ تاپ، اتصال با گوشی کفایت نمی کند. بخش زیادی از اساتید هم از اینترنت ثابت استفاده می کنند و دانشگاه ها هم دارای زیرساخت اینترنت ثابت هستند. در کنار آن برخی دانشجویان نیز به ناچار به اینترنت موبایل متصل می شوند. مشکل اساسی این است که وقتی اینترنت اساتید دارای اشکال است، کل دانشجویانی که حاضر در کلاس مجازی هستند، با مشکل روبرو می شوند و موضوع کیفیت اینترنت باید از اساس حل شود.

صفوی درباره متوسط سرعت دسترسی به اینترنت برای دانشجویان تاکید کرد: در این زمینه نمی توان اظهارنظر قطعی داشت. چرا که میزان دسترسی افراد در نقاط مختلف متفاوت است.

وی با بیان اینکه ممکن است سایر کشورها نیز در مقوله آموزش مجازی با مسائل زیرساخت های ارتباطی روبرو باشند اما این مشکل در کشور ما نمود بیشتری دارد، گفت: ما در این حوزه با کمبود تجهیزات زیرساختی روبرو هستیم و زیرساختی که در شرایط قبلی، خدمات مورد نظر را تأمین می کرد، هم اکنون به شدت تحت فشار است. زمانی که دوره های مجازی در دانشگاه های کشور راه اندازی شد 10 درصد ظرفیت دانشجویان و اساتید به این روش اختصاص داشت اما هم اکنون به مدد کرونا این ظرفیت به 100 درصد رسیده و باری که به شبکه تحمیل شده، 10 برابر شده است. با این وجود باید زیرساخت ها نیز 10 برابر افزایش یابد که این طور نبوده است.

10 درصد دانشجویانی که در مناطق روستایی هستند مشکل اینترنت دارند

در هفته های اخیر تصاویر بسیاری از نبود اینترنت در روستاها و مناطق کمتر برخوردار کشورمان در فضای مجازی منتشر شد که به وضوح نشان از مسائل دانشجویان و دانش آموزان در اتصال به کلاس های درس مجازی دارد.

دانشجویان و دانش آموزان بسیاری مجبور هستند برای برقراری ارتباط اینترنت و استفاده از کلاس های درس به کنار جاده و یا روستاهای اطراف مراجعه کنند و بسیاری از روستاها با مشکل اتصال به اینترنت روبرو هستند.

مسئول کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم معتقد است که 10 درصد از دانشجویانی که در مناطق روستایی ساکن هستند با مشکل اینترنت روبرو هستند.

صفوی می گوید: این مشکل مربوط به یک استان نمی شود و در کل کشور، دیده می شود. برخی از دانشجویان مناطق روستایی و کمتر برخوردار مجبور هستند در ساعات برگزاری کلاس درس، به شهرها و یا روستاهای همجوار که از اینترنت برخوردار هستند، عزیمت کرده و از امکانات اینترنت این مناطق استفاده کنند. از سوی دیگر برای حل این مشکل، کلاس های درس ضبط شده و فایل آن برای دانشجویان ارسال می شود.

این درحالی است که وزارت ارتباطات اعلام کرده که تنها کمتر از 5 درصد روستاها همچنان با مشکل اینترنت روبرو هستند و این مشکل تا سرانجام سال برای تمامی روستاها حل می شود. این وزارتخانه حتی تعداد روستاهایی که به اینترنت متصل شدند را از تعداد روستاهایی که سیگنال صداوسیما دریافت می کنند بیشتر عنوان کرده است! و وعده داده که تا سرانجام امسال همه روستاهای بالای 20 خانوار کشور به اینترنت متصل می شوند.

اما نبود شرایط مناسب در شرایط ارتباطات استان های کمتر برخوردار و برخی روستاهای کشور باعث شده که روز گذشته وزیر ارتباطات در صحن علنی مجلس حضور یابد و به سوال کنندگان در خصوص محروم ماندن دانشجویان و دانش آموزان استان های محروم به ویژه سیستان و بلوچستان از آموزش مجازی پاسخ دهد.

در این زمینه حبیب الله دهمرده، کننده مردم زابل در مجلس، این سوال را از وزیر ارتباطات اعلام کرد که امروز در سطح دنیا بسیاری از کارها به صورت مجازی انجام می شود؛ اما در کشور ما یک اختلاف بزرگ بین نقاط برخوردار و کم برخوردار وجود دارد. چرا و بر اساس چه گناهی باید دانش آموزان مناطق محروم به خاطر شیوع بیماری کرونا از دسترسی به اینترنت و درس خواندن محروم شوند. بنده در استان های مختلف کار کرده ام امروز با توجه به شیوع بیماری کرونا دانش آموزان مناطق محروم کل کشور و به ویژه سیستان و بلوچستان، کرمان و لرستان مرتکب چه گناهی شده اند که در آنجا زندگی می کنند و نمی توانند از طریق بستر مجازی درس بخوانند. آیا فقط آقای وزیر باید به برخی از مناطق خاص توجه کند؟

مسائل اینترنت شاد و دردسر خانواده ها

مشکل آموزش مجازی تنها مختص به دانشجویان نیست و دانش آموزان و والدین آنها نیز از شرایط آموزش مجازی گلایه دارند.

بررسی ها از شرایط آموزش مجازی مدارس در تهران و سایر استان ها نیز نشان می دهد که دانش آموزان برای اتصال به سامانه آموزش مجازی شاد با مشکل کیفیت اینترنت روبرو هستند و کارایی این سامانه نیز با اما و اگرهایی روبرو است. به نحوی که بسیاری از والدین پا به پای فرزندانشان مشغول تلاش برای اتصال به سامانه شاد و حضور در کلاس های درس هستند.

سال گذشته وزارت ارتباطات تفاهمنامه ای با وزارت آموزش و پرورش منعقد کرد و قرار بود تا انتهای سال 98 دسترسی برای همه مدارس ایجاد و مدارس به نوعی هوشمند شوند که این وعده عملاً به اجرا نرسید و مشکل اتصال مدارس به اینترنت همچنان پابرجا است.

به همین دلیل بیش از 12 میلیون دانش آموزی که این روزها باید از کلاس های آنلاین برای تحصیل استفاده کنند در برقراری اتصال به اینترنت و نیز سامانه شاد با مسائل متعددی از جمله قطع و وصلی و افت کیفیت روبرو هستند.

در کنار معضل کیفیت اینترنت، سرعت پایین شبکه به ویژه در زمان آپلود فایل ها و کندی شبکه از جمله مسائلی است که برای شاد مطرح می شود. به نحوی که تماس های صوتی و تصویری بعد از گذشت 17 دقیقه در شاد دچار مشکل می شود. در این سامانه سرویس های آپلود و دانلود فایل تکست دچار مشکل می شوند و در پیک ترافیک، دانش آموزان با قطعی روبرو هستند. این مسائل باعث شده تا بسیاری از مدارس به سمت استفاده از پیام رسان هایی مانند واتس اپ و یا استفاده از پلتفرم های ایرانی برای برگزاری جلسات آنلاین روی بیاورند. حتی برخی مدارس، سامانه جداگانه ای را برای دانش آموزان در نظر گرفته اند و برای ارتباط با معلمان و دانش آموزان شیوه های دیگری را ابداع کرده اند.

به گفته فعالان فضای مجازی، در کارنامه شاد آنچه که واضح است این است که با وجود گام هایی که برداشته شده اما موفقیت های چندانی حاصل نشده است.

آمارهای غیررسمی نیز نشان می دهد که نرخ حضور دانش آموزان در شاد برای بالاترین حضور 75 درصد و برای پایین ترین فعالیت 29 درصد است که پایین ترین نرخ حضور مربوط به استان سیستان و بلوچستان می شود.

در این باره محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات نیز اظهار نظر کرده و در پاسخ به اعتراض به کندی اینترنت شبکه آموزش مجازی شاد گفته که پیگیر موضوع است اما با نصب سرورهای جدید و هاردهای پرسرعت، مشکل حل می شود.

اگرچه تا به امروز هیچ گاه مصرف همزمان پهنای باند در کشور به اندازه فعلی نبوده است، اما با این وجود، بررسی نمودارهای پیک مصرف کاربران از نگاه کارشناسان حاکی از آن است که دولت و یا نهادهایی که وظیفه تأمین زیرساخت های ارتباطی را داشته اند، یک روال عادی را برای این حجم از تقاضا پیش گرفتند و امکانات فوق العاده ای را برای دسترسی کاربران به شبکه اینترنت فراهم نکرده اند.