وزارت علوم می تواند تهدید جهانی کرونا را به فرصت تبدیل کند - صنایع 90

دکتر نادر فنائی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره تجربه آموزش آنلاین در دوران شیوع کووید-19 گفت: در ابتدای شیوع کرونا و تعطیلی دانشگاه ها، به جز تعداد محدودی از اساتید که تجربه تدریس آنلاین را داشتند، سایر اساتید تجربه و اطلاعاتی در این زمینه نداشتند، ولی به مرور زمان و اجبار شرایط پیش آمده، مهارت اساتید در برگزاری کلاس های آنلاین به تدریج افزایش پیدا کرد و قابل قبول شد. به نظر می­ رسد اگر این شرایط خاص برای ترم تحصیلی مهر ماه نیز ادامه پیدا کند، اساتید و همچنین دانشجویان تجربه کافی را خواهند داشت و مسئله ای پیش نخواهد آمد.

وی با بیان اینکه در این مدت هم اساتید و هم دانشجویان متوجه شدند که آموزش الکترونیکی می تواند یک جایگزین قوی و مناسب برای آموزش حضوری در شرایط اضطراری کشور باشد، گفت: مثلاً اگر استادی به مدت یک هفته برای شرکت در یک کنفرانس بین المللی، خارج از کشور باشد، با توجه به تجربه ای که در این مدت کسب شده است، این امکان وجود دارد که این استاد کلاس های خود را تعطیل نکند و کلاس های درس را به صورت مجازی برگزار کند تا در سرانجام ترم با مشکل کمبود وقت روبرو نگردد.

مشکل فیلترینگ تلگرام در فرآیند آموزش مجازی

فنائی درباره تجربه خود از آموزش مجازی گفت: چون نرم افزار واتساپ جوابگوی احتیاجهای دانشجویان نبوده است، برای هر سه کلاسی که در این ترم داشته ام، گروه تلگرامی ایجاد کردم تا اگر خواستم کلاس فوق العاده­ ای برگزار کنم، درباره زمان کلاس از دانشجویان نظرسنجی گردد و همچنین دانشجویان بتوانند در گروه تلگرامی ایجاد شده، سوالاتشان را بپرسند و برطرف اشکال نمایند. مسئله ای که وجود داشت این بود که هر بار که می خواستم وارد تلگرام شوم، به علت فیلتر بودن تلگرام احتیاج به امتحان کردن پروکسی های مختلف داشتم که این کار بسیار وقت گیر بود.

فنائی درباره چالش های اساتید دانشگاه ها برای تدریس به صورت آنلاین (برخط) گفت: اساتید دانشگاه ها چند چالش مهم برای برگزاری کلاس های مجازی داشتند، اول این که باید فراوری محتوا می کردند و مطالب خود را در قالب یک فایل پاورپوینت ارائه می کردند که وقت گیر بود. بعد از فراوری محتوا، چالش مهم بعدی، نحوه آموزش مطالب به دانشجویان بود. برای بالابردن کیفیت آموزش و همچنین قابل رقابت شدن آموزش مجازی با آموزش حضوری، اساتید احتیاج به لپ تاپ لمسی و قلم نوری داشتند و اگر استادی این امکانات را در اختیار نداشت، خیلی اذیت می­ شد.

وی اضافه نمود: اگر استادی لپ تاپ لمسی داشته باشد، می تواند بر روی صفحه لپ تاپ خود مانند وایت برد بنویسد و در این صورت هم کار آموزش برای او راحت تر است و هم یادگیری و فهم مطالب برای دانشجویان سریعتر انجام می­ گردد. متأسفانه با افزایش قیمت دلار در ماه های اخیر و از سوی دیگر افزایش تقاضا برای خرید لپ تاپ های لمسی به دلیل رونق آموزش الکترونیکی، قیمت این لپ تاپ ها افزایش قابل توجهی پیدا کرد و در عمل یک استاد دانشگاه باید حقوق دو یا سه ماه خود را صرف خرید لپ تاپ می­ کرد که هزینه بسیار سنگینی به شمار می­ آید.

سیستم آموزش مجازی دانشگاه جوابگوی این حجم از تقاضا نبود

وی با بیان این که چالش بعدی اساتید در آموزش آنلاین، استفاده از سیستم آموزش مجازی دانشگاه بود اضافه نمود: در این مدت، چندین بار وقتی من و دانشجویان می خواستیم وارد سیستم آموزش مجازی دانشگاه شویم، به دلیل ترافیک ایجاد شده ناشی از کلاسهای متعدد، امکانش وجود نداشت و کلاس لغو می شد. دلیل این موضوع این است که مرکز آموزش مجازی برای حداکثر پنج یا شش کلاس در روز برنامه ریزی شده بود و بنابراین اگر قرار بود در یک ساعت از روز، 50 کلاس درس از دانشکده های مختلف برگزار گردد، واضح است که ظرفیت سیستم، جوابگوی این تقاضا نبود و هنگ می­ کرد.

به گفته فنائی، تعدادی از جلسات کلاس های درس به خصوص کلاس های صبح به دلیل اختلال در سیستم آموزش مجازی تشکیل نشد و به جای آن کلاس های جبرانی برگزار گردید.

عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی درباره انتظاراتی که آموزش مجازی در میان اساتید ایجاد کرد، گفت: این تجربه، انتظاراتی را از دولت ایجاد کرد که از آن جمله می توان به لزوم توجه جدی دولت به زیرساخت های اینترنت کشور و همچنین افزایش پهنای باند اینترنت دانشگاه ها اشاره نمود.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه انتظار دانشجویان هم این است که سرعت اینترنت کشور افزایش یابد و همچنین مسائل وب سایت های آموزش مجازی دانشگاه ها مرتفع شده و از این به بعد بودجه مناسبی برای توسعه مرکز آموزش های مجازی دانشگاه ها اختصاص یابد، گفت: شیوع ویروس های جدید در آینده نیز احتمال دارد و ضروری است همه کشورها و از جمله کشور ما آمادگی روبرو شدن با شرایط خاص مشابه الان را داشته باشند.

میزان و نوع تعامل استاد و دانشجو در آموزش مجازی

فنائی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آموزش مجازی، نقش دانای کل به استاد داد یا تسهیلگر، گفت:اگر استادی خود را دانای کل بداند، از مرتبه و شأن استادی خارج شده است و به شخصه معتقدم با صرف زمان کافی می توان مسائلی را اعلام کرد که قوی ترین اساتید هر رشته ای را با هر مرتبه علمی به چالش جدی بکشد و ما استاد دانای کل، مطلقاً در دانشگاه ها نداریم. استاد باید خود را دانش جو بداند و این دانش جو بودن؛ یعنی جوینده دانش بودن باید جزو منش یک استاد باشد.

به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، اساتید کلاً در کلاس های حضوری و الکترونیکی، نقش تسهیلگرانه دارند و با آموزش مناسب و هدایت هایشان به دانشجویان یاری می­ نمایند.

وی خاطر نشان کرد: اساتید دانشگاه های کشور همه تلاششان را برای یادگیری دانشجویان کردند، به این صورت که تعدادی از اساتید، کلاس هایشان را به صورت آفلاین برگزار کردند و مثلاً بر روی فایل پاورپوینتی که تهیه نموده بودند، توضیحات خود را ضبط نموده و در سایت دانشگاه آپلود کردند و برخی دیگر از اساتید، کلاس های خود را به وسیله سامانه آموزش مجازی، به صورت آنلاین برگزار کردند و تعدادی دیگر از اساتید دانشگاه نیز به وسیله واتساپ یا اسکایپ یا اسکای روم با دانشجویان ارتباط برقرار کردند.

فنائی با بسیار خوب توصیف کردن عملکرد وزارت علوم در دوران شیوع کرونا گفت: واگذاری اختیارات از وزارت علوم به دانشگاه ها و از دانشگاه ها به اساتید، تصمیم هوشمندانه و صحیحی بود که در دوره مسئولیت معاون آموزشی فهیم وزارت علوم، آقای دکتر خاکی صدیق رخ داد و در نتیجه، فشار بی منطقی بر دانشگاه ها وارد نشد و دانشگاه ها این اختیار را داشتند که بر اساس شرایط خود تصمیم صحیح را بگیرند.

به گفته فنائی، مشکل اصلی وزارت علوم و دانشگاه ها این بود که هر دانشگاهی تعدادی دانشجوی خوابگاهی دارد و تعدادی از دانشجویان هم بومی آن شهر هستند. در حالی که دانشجویان بومی دانشگاه می­ توانند به صورت حضوری و با رعایت فاصله گذاری اجتماعی در امتحانات شرکت نمایند، اگر از میان دانشجویان خوابگاهی، فقط یک نفر بیمار باشد، می تواند همه خوابگاه را بیمار کند و این بیماری هم قاعدتاً به دانشجویان بومی و اساتید گسترش می یابد. وزارت علوم، دانشگاه ها را به درستی تعطیل کرد و اجازه داد آموزش به صورت مجازی ادامه پیدا کند و دانشگاه ها هم در کل خوب عمل کردند و نمره قبولی گرفتند.

وزارت علوم می تواند تهدید جهانی را به فرصت تبدیل کند

عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با تأکید بر این که وزارت علوم می تواند تهدید جهانی ایجاد شده به دلیل کرونا را به یک فرصت تبدیل کند، گفت: وزارت علوم با تقویت زیرساخت های اینترنت دانشگاه ها و استفاده از اساتیدی که با توفیق اجباری به سیستم آموزش مجازی مسلط شده اند و همچنین توانایی تدریس به زبان انگلیسی را دارند، می ­تواند به جذب دانشجوی خارجی اقدام کند و از این طریق برای دانشگاه های کشور درآمد ارزی ایجاد کند. با توجه به کاهش شدید ارزش پول ملی کشور و همچنین تحریم فروش نفت ایران، موضوع جذب دانشجویان بین الملل، حائز اهمیت و قابل تأمل است.

وی اضافه نمود: در آینده آموزش آنلاین می تواند جایگزین آموزش حضوری گردد و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، چه بسا دانشجویانی که در تهران ساکن نیستند، بتوانند از کلاس های اساتید خوب دانشگاه های تهران و همچنین شهرهای عظیم کشور استفاده نمایند. مثلاً اگر استادی در دانشگاه صنعتی شریف درسی را برای مقطع دکترا ارائه کند، تمام دانشجویان دکترایی که گذراندن آن درس برای انجام سرانجام نامه اشان مفید باشد، می­توانند از آن استفاده نمایند و این اتفاق هم به آموزش و هم به پژوهش در کشور یاری شایانی می­ کند.

این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش درباره شیوه های ارزیابی دانشجویان در سیستم آموزش آنلاین گفت: وزارت علوم تصمیم گیری در خصوص نحوه برگزاری آزمون ها را نیز به دانشگاه ها واگذار نموده است. دانشگاه صنعتی خواجه نصیر بر اساس نظرسنجی که از اساتید در همه دانشکده ها انجام داده است، نهایتاً تصمیم گرفت آزمون های سرانجام ترم را به صورت مجازی برگزار کند و البته گویا در برخی از دانشگاه ها، تصمیم گرفته شده است که با رعایت فاصله ایمن، امتحانات به صورت حضوری برگزار گردد.

چالش های آزمون های آنلاین

فنائی در پاسخ به این پرسش که چالش های اصلی آزمون های آنلاین چیست، گفت: برای برگزاری بدون مشکل آزمون های الکترونیکی، اولاً به یک اینترنت پرسرعت احتیاج است تا اختلالی در فرایند برگزاری آزمون ایجاد نگردد و به خصوص چون بسیاری از آزمون ها در زمان معینی برگزار می­ گردد و بعد از آن سایت آموزش مجازی بسته می­ گردد، اختلال در اینترنت مسائل جدی را در آزمون ایجاد می نماید.

وی ادامه داد: در امتحانات حضوری هم متأسفانه تعدادی تقلب و تخلف رخ می دهد، حالا با سیستم آزمون مجازی که دانشجو در دید استاد و مراقب آزمون نیست، ممکن است تخلف های عظیمی اتفاق بیفتد و این موضوع، چالش دوم و چالش اصلی برگزاری آزمون های مجازی است و اگر هم به هر دلیلی ارزیابی اطلاعات دانشجویان به درستی انجام نگردد، زحمات استاد عملاً عبث و بی فایده خواهد بود.

فنائی در ادامه در پاسخ به این پرسش که اساتید چگونه می ­توانند احتمال بروز تخلف را در آزمون های غیرحضوری کم نمایند، اعلام کرد: یکی از کارهایی که می گردد کرد، این است که استاد از دانشجویان بخواهد در طول مدت امتحان، دوربین لپ تاپ خود را روشن نمایند که البته ممکن است دانشجویی بگوید لپ تاپ یا وب کم ندارد. همچین واضح هست که اداره یک کلاس شلوغ با این روش هم چندان امکان پذیر نیست، چون حتی اگر همه دانشجویان در زمان امتحان، دوربین خود را روشن نمایند، باز معین نیست که امتحان به سلامت برگزار گردد، چون ممکن است یک نفر پشت دوربین بنشیند و به دانشجو یاری کند. متاسفانه یکی از مواردی که بعضاً گزارش شده، این است که تعداد محدودی از دانشجویان خانم، زیر مقنعه خود هندزفری می گذارند و از این راه تقلب می نمایند و این موضوع حتی اگر در کل زمان امتحان، دوربین روشن باشد برای استاد قابل تشخیص نیست.

وی گفت: این موضوع متداول شده است که در آزمون های مجازی، برخی از اساتید پارامترهای سوال را برای دانشجویان متفاوت می­ دهند، یعنی مثلاً پارامترهای سؤال را به رقم های شماره دانشجویی دانشجویان وابسته می­ نمایند که باز به نظر نمی­ رسد این شیوه برگزاری آزمون، صددرصد جلو تخلفات را بگیرد. چون در این حالت، یک دانشجوی قوی می­تواند سوال را به صورت پارامتری حل نماید و حل آنرا در اختیار سایر دانشجویان قرار دهد. به طور خلاصه می­ توان گفت که آزمون های مجازی می تواند مسائل بسیار زیادی داشته باشد.

فنائی در پاسخ به اینکه بهترین روش برگزاری آزمون غیرحضوری که احتمال تخلف را بسیار کم می­کند، چیست، گفت: بر اساس آموزش هایی که در این رابطه به اساتید دانشگاه داده شده است، به نظر می رسد تنها روشی که می تواند احتمال تخلف در آزمون را بسیار کم کند، این است که از یک بانک سوال غنی استفاده گردد و در این بانک سوال تستی، سوالات به صورت تصادفی انتخاب گردد و گزینه های سوالات نیز به صورت تصادفی ارائه گردد. بهتر است که بعد از پاسخ دادن دانشجو به هر تست، امکان بازگشت به آن تست و تغییر جواب وجود نداشته باشد و خوشبختانه سامانه های آزمون مجازی دانشگاه ها در حال حاضر همه این امکانات را دارند. در این حالت اگر دوربین های دانشجویان هم روشن باشد، احتمال تقلب نزدیک صفر خواهد بود و البته زمان امتحان حتماً بایستی محدود باشد.

به گفته وی استاد نمی تواند با موعظه و نصیحت به دانشجویان و توصیه به رعایت اخلاق، امیدوار باشد که هیچ تقلبی رخ نمی­دهد و حتماً باید سیستم امتحان غیر حضوری به گونه ای باشد که احتمال تقلب و تخلف را بسیار کم کند.

این استاد دانشگاه در سرانجام اضافه نمود: البته همه این مسائل و تخلفات مربوط به درصد کمی از دانشجویان می ­گردد که اهل زحمت کشیدن نیستند و باید با سازوکاری با تخلف آن ها مقابله گردد.