احیای صنعت دستی خاص گنخک شیخا در شهرستان دشتی - صنایع 90

داستان چیست؟

دربرگیری صنایع دستی به وسعت پهنه ایران زمین است و به جرات می توان گفت همه شهرها و روستاهای کشور در این عرصه حرفی برای گفتن دارند، این واقعیت صحنه بزرگی را برای اشتغال آفرینی خرد برای طیف وسیعی از جمعیت و بویژه توسعه پایدار روستایی فراهم کرده و وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سال گذشته حمایت از این کسب و کارها را هم معنی با برقراری عدالت اجتماعی دانست.

احیای صنایع دستی که به فراموشی نزدیک می شد به عنوان زمینه ای بالقوه برای رونق کسب و کارهای کوچک مقیاس برخاسته از بوم و اقلیم و فرهنگ، در سالهای اخیر بطور ویژه مورد توجه دولت قرار گرفت.

طوریکه احیا و باز طراحی 99 رشته صنایع دستی در چهار سال گذشته و بیش از 55 رشته در یکسال اخیر نمودی از این توجه به هنرصنعت های بومی کشور است؛ هنرهای که اکنون پای بسیاری از آنها به بازار گشوده شده و دست بسیاری از بانوان را به اشتغال بند کرده است.

از این میان احیای کلاه حصیری، چوقه (چوکه) و گلیم دست بافت در سه سال اخیر نیز حاصل تلاش و همیاری معاونت صنایع دستی استان بوشهر با هنرمندان روستایی است که اندک اندک شمارشان تقلیل می یافت، اما حالا رونق به این هنر صنعت ها بازگشته است.

گلیم دست بافت گنخک شیخا یکی از آنهایی است که امیدهای بسیاری را به یک توانمندسازی و اشتغال آفرینی گسترده در این روستا از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی ایجاد کرده است.

آری، سخن از گلیم بافی روستای گنخک شیخی است که از سال 98 در راستا احیا و باز زنده سازی قرار گرفته و امروز می توان گفت از گزند فراموشی و منسوخ شدن در امان مانده است.

گلیم های دست بافت این روستا از دیرباز فرش کننده بیشتر خانه های روستایی بود و زنان در طول زندگی خود چند تخته از آن را برای استفاده امروز خود و فردای فرزندانشان می بافتند، اما از زمانیکه جای خود را به فرش ها و گلیم های ماشینی دادند و بافندگان آن پای به پیری گذاشتند یا رخت از دنیا بر بستند، این هنر صنعت بومی نیز به عنصری در تاریخ اجتماعی بدل شد.

اما امروز و در فرآینده احیا و باز زنده سازی، اگر این گلیم پای ثابت خانه ها نیست، می تواند در وجهه عنصری دکوراتیو پای خود را حتی به آپارتمان های مدرن شهرها بگشاید.

صنایع دستی کهن برای ماندگار ماندن و تداوم کاربرد در دنیای امروز ضروری است با نیاز روز متناسب شوند و کاربردی به فراخور سبک زندگی مردمان کنونی بیابد که این راستا را گلیم گنخک با استاندارد شدن مساحتش متنتاسب با سازه های امروز خانه ها و آپارتمان ها پیموده است.

گلیم گنخک، امید برای بازگشت به صحنه

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر پیرامون احیای صنعت دستی خاص گنخک شیخا در شهرستان دشتی گفت: روستای گنخک شیخا دست بافته ای ناب با طرح ذهنی و مینی مال را از دیرباز در گنجینه هنری خود داشته است که به سبب استفاده از رنگ و طرح های ساده مانند کرم و شکلاتی، کرم و مشکی و کرم و قهوه ای قابلیت مناسبی برای جای دریافت در چینش امروزی آپارتمان ها دارد و در اندازه کوچکتر نیز به عنوان سجاده کاربرد دارد.

در تار و پودهای این نوع گلیم از هیچگونه رنگرزی استفاده نمی شود و ماندگاری رنگ های ساده آن به نقطه قوتی در دیدگان علاقمندان به چینش های بکر و ساده امروزی بدل شده تا امید بازگشت به صحنه برای این هنر صنعت دشتی وجود داشته باشد.

آموزش؛ نقطه آغاز نجات از خطر فراموشی

لیلا رحیمی پیرامون احیای صنعت دستی خاص گنخک شیخا در شهرستان دشتی معتقد است: آموزش زمینه هر هنری است که به آن اساسی مستحکم می بخشد و برای ارائه محصولات مناسب با نیاز روز و رسیدن به جایگاه مناسب امروز آموزش تولید محور ضروری است.

از این رو آموزش با تاکید بر توانمندسازی زنان روستایی و موضوع تولید و اشتغال در اولویت معاونت صنایع دستی بوشهر قرار گرفت و راستا باز زنده سازی گلیم گنخک شیخا نیز از این قاعده مستثنی نبود.

در راستای رسالت معاونت صنایع دستی استان بوشهر، این بار نوبت به گلیم گنخک شیخا رسید تا پس از مستندنگاری و اخذ نشان ملی در سال 98، فرآیند احیای این دست بافته دشتی با آغاز کارگاه های آموزشی از بهمن 99 با مهارت آموزی 15 نفر آغاز شود.

اکنون نیز 45 نفر منتظر برگزاری دومین دوره هستند تا شمار بانوانی که به مدد سرانگشتان خود گلیم اجدادی خود را احیا و با توسعه اقتصاد و رونق اشتغال پیوند می زنند، به 60 برسد.

به گفته دهیار گنخک شیخی، پیشتر بافت این دست بافته سینه به سینه از مادران به دختران منتقل و به روشی سنتی بافته می شده و پیش از آغاز دوره های آموزشی در سال 98 تنها 5 یا 6 نفر از زنان سالمند روستا باقی مانده بودند که در بافت این گلیم مهارت داشتند.

حمزه قادری با بیان اینکه تولید صنایع دستی در کنار دامداری و کشاورزی از مشاغل دیرینه این روستا است، گفت: تلاش کردیم اندک بانوانی که در بافت این گلیم چیره دست دیده شوند و دانسته ها و مهارت خود را به نسلی جوانتر منتقل کنند، بنابراین در ابتدا پنج بانو زیر نظر این استادکاران تجربی آموزش دیدند تا همین گروه به همراه استادی غیر بومی، مربی کلاس های گلیم بافی بعدی شوند.

چرخش دوباره دوک های دستی و رونق زنجیره تولید در خانه ها

دهیار گنخک شیخا می گوید: استقبال از فرادریافت بافت گلیم در روستا بسیار خوب بوده و رونق را به شکل محسوسی به این هنر صنعت بومی بازگردانده است.

اکنون دوباره دوک های دستی در بسیاری از خانه های گنخک می چرخد و پشم میش و موی بز و شتر تنیده می شود تا زنجیره تولید این دیار از دامداری به سمت صنایع دستی ادامه یابد، کارآفرینی کند و با راه یافتن به چینش های داخلی امروزی به ثمر بنشیند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: بانوانی که بافت این نوع گلیم را فرا دریافتد اکنون در کارگاه های خانگی مشغول تولید هستند و در نمایشگاه روستایی گذشته فروش بسیار خوبی داشتند و سفارش های خوبی برای تولید حتی از پایتخت دریافت کرده اند.

رحیمی با بیان اینکه این کارگاه های آموزشی که دار و دفتین های معاونت صنایع دستی و داشته های روستاییان برپا شده تا احیای کامل این هنر صنعت ادامه می یابد، گفت: با همکاری پیگیرانه دفتر امور بانوان استانداری بوشهر 2 دوره آموزشی دیگر در اردیبهشت و خرداد جاری تعریف شده است.

او اظهار کرد: بی شک این روستا یکی از پتانسیل های بالقوه است که با آمورش تولید محور و مانع زدایی و پشتیبانی، راه به اشتغال پایدار می برد.

بازاریابی و پیوند با بازار دغدغه امروز گلیم بافان گنخک

اما در ادامه راه، نگرانی هایی وجود دارد که گاهی خیال آسوده را از بانوان بافنده گنخک می رباید، بانوانی که با علاقه بسیار برای فرادریافت هنر بومی مادران و مادر بزرگ های خود آغوش گشوده اند اما دغدغه عاقبت دست بافته ها دل مشغولی آنها شده است.

به گفته رابط و کننده بافندگان گلیم در گنخک شیخا استقبال از مهارت آموزی در نخستین کارگاه گلیم بافی چنان بود که مسئولان صنایع دستی استان بوشهر را شگفت زنده کرد زیرا به یکباره 60 نفر برای شرکت در این کارگاه نام نویسی کردند.

سکینه نورافکن گفت: با این همه، فروش بافته ها مهمترین دغدغه بانوان بافنده و افرادی است که می خواهند به این عرصه قدم بگذارند، هر چند پس از احیا و شرکت در نمایشگاه های مختلف، مدتی است که تا حدی توجه ها را به خود جلب کرده و مشتریانی یافته است.

او گفت: معاونت صنایع دستی استان بوشهر نیز برای فراهم کردن شرایط فروش قول مساعد داده است.

تامین سالنی برای فعالیت متمرکز از دیگر مواردی است که کننده گلیم بافان روستای گنخک شیخا می گوید بانوان روستا را دل مشغول کرده است، نکته ای که معاونت صنایع دستی استان نیز بر ضرورت آن تاکید کرده است اما فراهم کردن چنین فضایی به خود آنها واگذار شده است.

دهیار گنخک شیخا راهکار را در ایجاد تعاونی صنایع دستی می بیند و می گوید: نیاز است فضایی برای فعالیت و فروش متمرکز صنایع دستی روستا ایجاد شود که اکنون در تکاپوی فراهم کردن مقدمات قانونی آن هستیم.

حمزه قادری با تقاضای همکاری بیشتر از دستگاه های مرتبط، اضافه نمود: روان سازی فرایند قانونی ایجاد تعاونی و پشتیبانی اقتصادی از لازمه های احیای زودتر و کامل تر دست بافته بومی این روستا است.

او با بیان اینکه بافندگان به صورت فردی در خانه های خود دار برپا می کنند، گفت: سال گذشته هفت کارگاه فلزی تهیه و با اولویت زنان بی سرپرست و بد سرپرست در میان بافندگان روستا توزیع شد.

با شناخت، معرفی و آموزش است که راستا احیای صنایع دستی آغاز می شود و ادامه یافتن راستا با فروش و بازاریابی پیوندی مستحکم دارد، هر چند علاقه و شوق قلبی برای آغاز راه نقشی اساسی ایفا می کند اما در ادامه کسب درآمد و رونق اقتصادی است که هنرمندان را دلگرم می کند.

چنانکه وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سال گذشته در حاشیه بازدید از نمایشگاه آثار منتخب مسابقه ملی طراحی و اجرای صنایع دستی رشته های احیا شده گفت: برای عرضه هنرهای دستی هنرمندان، باید روی ایجاد بازار تمرکز کنیم، زیرا وقتی هنر به اقتصاد گره بخورد دیگر شاهد فراموشی هنرهای دستی نخواهیم بود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر یادآوری کرد که استادکاران تجربی این هنر می توانند با ثبت نام در سریعترین زمان ممکن کارت شناسایی دریافت کنند و با تکمیل مدارک تسهیلات دریافت کنند و بانوانی که در کارگاه های آموزشی بافت گلیم بومی گنخک را فرا گرفته اند، با توجه به اینکه کار تولید را آغاز کرده اند کارت شناسایی یا پروانه تولید صادر می شود.

رحیمی معتقد است: اکنون که کرونا امکان برگزاری گسترده نمایشگاه ها و معرفی و فروش حصور محصولات صنایع دستی را از ما گرفته است، فضای مجازی ظرفیت بسیار خوبی را در این راستا در اختیارمان گذاشته است که باید از آن بیشترین بهره را برد.

امید به نقش آفرینی یک احیا در توسعه پایدار روستایی

لیلا رحیمی گفت: صنایع دستی بوشهر می تواند به تعداد جمعیت کشور مشتری داشته باشد که برای تحقق این مهم تعاونی های فعال در این بخش باید به تعریف کاربرد جدید از محصولات بپردازند تا با ایجاد سلیقه نو در مشتری، در صفحه ها و سایت های فروش خود بازارهای بیشتری ایجاد کنند.

به عقیده او بیان خاستگاه محصول تولید شده، معرفی محصول، مواد اولیه و کاربردهای آن، نحوه عرضه و معرفی از مواردی است که موفقیت محتوا سازی برای فروش را بدنبال دارد.

توسعه کسب و کارهای خرد به طور مستقیم و ملموس در معیشت مردم نقش آفرینی می کند، اختصاص اعتبار و سرمایه ای اندک چندین شغل می آفریند و همپای بزرگترین پروژه های کشور می تواند کشور را به سوی توسعه درون زای اقتصادی به پیش ببرد.

بوشهر نیز همپا با سایر شهرها و روستاهای کشور در این راستا گام برداشته و احیای صنایع دستی کهن آن با فراهم شدن زیر ساخت های لازم در سالهای اخیر فرایند رو به رشدی به خود گرفته است و از مفر تولید خلاقانه این محصولات، چشم انداز توسعه پایدار اقتصادی را بویژه در روستاها دنبال کرده است.

حالا پس از اینکه گلیم گنخک در تکاپوی زدودن گرد فراموشی از خود و راه یافتن به خانه های امروز است، رحیمی می گوید: تلاش می کنیم تک تک رشته های صنایع دستی اصیل استان بوشهر شناسایی و زنده شود و تولید و فروش آنها رونق گیرد.