زنان ریاضی دان و دانشمند مشهور تاریخ - صنایع 90

در ابتدای کتاب به مطلب جای پای زن در تاریخ علم (ساحتی از استاد شهرکمک) برمی خوریم و به دنبال آن به مقدمهٔ مترجم، تقدیم نامه و پیشگفتار می رسیم.

استاد شهرکمک در آگاه سخن خویش به زندگی نامه سونیا یا سوفیا کروکوسکی اشاره نموده و تشریح می نماید.

1-هیپاتیا (ریاضی دان و شهید حقیقت) دبرا فیلدز راجرز

در این قسمت داستان زندگی هیپاتیا از تولد تا مرگ از زبان خود او شرح داده شده است. وی از پدر خویش به عنوان مشوق و آموزگاری دلسوز یاد می نماید. علاوه بر تفسیر جبر دیوفانتوس از دیگر آثار وی می توان رساله هایی در باب ستاره شناسی دیوفانتوس و مقاطع مخروطی آپولونیوس را نام برد همچنین هیپاتیا در تفسیر اقلیدس نیز با پدرش همکاری کرد و خاتمه در سال 415 میلادی به دست گروه اوباشی به طرز فجیعی کشته شد.

2-امیلی دوشاتله (ونوس-نیوتن) دلفین لوزنی

نویسندگان بیان می کنند که پدر امیلی به علت وضع جسمانی دخترش از ازدواج وی ناامید بود به همین علت مشوق وی گشت تا به تحصیل رو آورد. یکی دیگر از عوامل پیروزیت او نبوغ سرشارش می باشد. امیلی فردی خوشگذران بود ولی هرگز از ریاضیات غافل نبود. او کتابی درباره مبانی فیزیک و کتاب غیرعلمی گفتاری دربارهٔ شادی دارد. آخرین کار وی نیز موضوع نورشناسی بوده است. با وجود اینکه او در زمانی می زیست که تحصیل زنان را به تمسخر می گرفتند ولی وی اولین زنی بوده که درباره فیزیک سخن گفته است. امیلی از طرف فردریک دوم صاحب لقب زیبای ونوس- نیوتن شد و خاتمه در سال 1749 چشم از جهان فروبست.

3-ماریا گایتانا آنیزی (ریاضیات و پرستایر از فقرا) مری. ر.مونا کولاک

ماریا در یک خانواده اشرافی بجهان آمد و پدرش به محض دیدن استعدادهای وافر در او، تصمیم به استخدام معلمین نمود. او در نه سالگی به زبان های یونانی، عبری، اسپانیایی مسلط شد. وی توانست در همان سن کم تقریبا دویست مقاله در باب قضایای فلسفی منتشر کند. ماریا انسانی ساده زیست بود و از شرکت در اجتماعات خودداری می کرد. در سال 1748 کتاب دوجلدی قواعد تحلیلی 2 ماریا گاتیانا چاپ شد. او توانست در حساب خود دیفرانسیل و انتگرال را با هم ادغام کند و آنها را به طور جامع شرح دهد. ولی بعد از مرگ پدرش وقت خود را صرف پرستاری از فقرا نمود. وی زنی وصف ناشدنی بود ولی به علت بی توجهی استعدادهایش شکوفا نگشت.

4-کارولینه لوکر تسیاهرشل (تلفیق ریاضیات روز با ستاره شناسی) جیمز. ج. مورای

نویسندگان در این فصل ضمن تشریح فعالیتهای کارولین لوکرتیسا هرشل و برادرش در زمینه ستاره شناسی بیان می کنند که اینها بر اساس بهره مندی از کشفیات روز به والدین ستاره شناسی شهرت یافتند. کارولینه در همان کودکی توانست صور فلکی را از پدر خویش که به تحصیلات فرزندانش بسیار اهمیت می داد، فرا گیرد. ویلیام برادر کارولینه نیز از دو کتاب هارمونیک 3 و دستگاه کامل نورشناسی استفاده کرد و به جای تلسکوپ های انکساری که در آن موقع مورد استفاده قرار می گرفت به ساختن تلسکوپ های بازتابی یا نیوتنی پرداخت. او با کامل کردن تلسکوپ بیست فوتی خود با عدسی ها و آیینه های چهار تا دوازده اینچ به دربار سلطنتی جورج سوم، پادشاه انگلستان راه یافت و به عنوان ستاره شناس دربار منصوب شد. کار هرشل ها کمک شایانی به ستاره شناسی نمود بطوری که ویلیام در سال 1779 میلادی هفتمین سیاره یعنی اورانوس را کشف نمود و وجود نیروی جاذبه را در خارج از کره زمین اثبات کرد. کارولین نیز با رصد چهارده سحابی ثابت کرد که خورشید و سیارگان با یکدیگر در فضا حرکت می کنند. او بعد از مرگ برادرش اطلاعات خویش را به پسر برادرش که برای دیدن آسمان نیم کره جنوبی می رفت سپرد و سپس در سن 92 سالگی کارهرشل ها را به تحریر درآورد و خاتمه در سن 98 سالگی فوت کرد.

5-سوفی ژرمن (پیش کسوت ریاضیات کاربردی در عصر خود) الین برتولوزی ثرام

6-مری فرفاکس سامرویل (آشتی با ریاضیات در سی سالگی) جورج. ل.لاند

نویسندگان در این دو فصل زندگینامه دو تن از علاقه مندان به ریاضی را شرح داده اند. در این فصل بیان شده است که سوفی با خواندن کتابی درباره ارشمیدس شیفته ریاضی گشت. او علاوه بر ریاضی به روان شناسی و ستاره شناسی علاقه داشت و از حل مسائل ریاضی خصوصا در رشته جبر لذت می برد. او هر ماه یافته های خود را با نام مستعار به دانشگاه پلی تکنیک می فرستاد و نمی خواست هویتش آشکار گردد. او به علت علاقه خاص خود به تئوری اعداد بسیار فکر می کرد. او در سطوح کشسانی نیز مطالعات دقیقی را به عمل آورد بطوریکه اگر نظریه کشسانی وی نبود ساخت برج ایفل غیرممکن می نمود.

مری فرفاکس نیز توانست چهار کتاب به جامعه علمی تحویل دهد اولین آن ساز و کار آسمان ها ترجمه اثر لاپلاس می باشد. علاوه بر اینها سه اثر بزرگ پیوستگی های علوم فیزیکی ، جغرافیای فیزیکی و دانش مولکولی و میکروسکوپی نیز مربوط به اوست.

7-آدابایرون لاولس (اولین برنامه ساز کامپیوتر) کارن نیلسون

8-ماریا میچل (نخستین ستاره شناس آمریکایی) مری. ر.موناکولاک

نویسندگان بعد از بیان تاریخ تولد این دانشمندان به بیان طرز زندگی آنها می پردازندوبه عنوان مثال در خصوص آدابایرون بیان می کنند که پدر وی شاعر نامی انگلستان بود اما او یک سال بیشتر با خانواده اش زندگی نکرد. بدنبال این مطالب استعدادهای آنها شرح شده و بیان شده که نبوغ آنها از اوان کودکی در چهره شان ساطع بوده است. آدا نیز هر چه بزرگتر می شد به ریاضیات علاقه بیشتری پیدا می کرد او توانست در یک میهمانی با چارلز بابج که ریاضی دان شناخته شده ای بود آشنا گردد. وی دست به اختراع ماشینی به نام ماشین تفاصلی زد و بعد از آن اختراع ماشین تحلیلی را آغاز نمود. طرح ماشین تحلیلی بصورتی بود که ویژگیهای کامپیوتر امروزی را داشت و پنج بخش را شامل می شد. کار آدا نیز برنامه ریزی این دستگاه بود. با اینکه بسکمک از زنان دانشمند و ریاضی دان ازدواج را سدی بر بروز خلاقیت های خویش می دیدند ولی آدا از کسانی است که ازدواج نمود و در این کار نیز تا حدودی پیروز بود. شوهرش از دیدن استعدادهای وی احساس غرور می کرد و او را تشویق به همکاری با چارلز می نمود. خاتمه آدا در سن 36 سالگی به علت وجود سرطان فوت نمود و او را بنا به وصیت خویش در کنار مزار پدرش به خاک سپردند. ماریا میچل نیز که نخستین ستاره شناس آمریکایی می باشد به علت علاقه وافرش در ستاره شناسی توانست با تلسکوپ شخصی خود ستاره دنباله دار جدیدی را کشف کند. علاقه او نیز از عادت همیشگی نان تاکتها سرچشمه می گرفت. او بجز پدرش که وی را بسیار تشویق می نمود همکاری نداشت. ماریا توانست در سن 28 سالگی ستاره دنباله دار میچل را کشف کند. و به علت این کشف بزرگ، ستاره طلایی دانمارک را بدست آورد. او در راستای کار خود مقاله هایی درباره ستاره های دوتایی تحریر نمود و به علت اقداماتی در دانشگاه کالج جورج- واشنگتن رسید و پس از بازنشسته شدن جای خود را به ماری وتینی سپرد.

9-فلورانس نایتینگل (پرستار، کارشناس آمار، اصلاح طلب) دایانا. ل.ورمیولن

نویسندگان در این فصل به تشریح زندگینامه فلورانس نایتینگل می پردازند. آنها عقیده دارند که فلورانس به علت وضع زندگی خانوادگی اش رابطه صمیمی را با جماعت متنفذ از اروپا احساس می نمود. وی به دلیل استعداد فطری اش توانست زبان یونان و لاتین را یاد بگیرد. او با دیدن مناظری از فقرا و ژنده پوشیهای آنها در گوشه و کنار خیابان های شهرش وظیفه ای را به دوش خود احساس می نمود. فلورانس به علت علاقه شدید به رسیدگی به شرایط فقرا از ازدواج با خواستگارهایش امتناع ورزید. نویسندگان او را شخصیتی معرفی می کنند که به جای شرکت در میهمانی ها و ضیافت ها ترجیح می داد سری به بیمارستانها بزند ولی چون با مخالفت خانواده روبرو می شد، مشکل خود را با سفیر کبیر پروس در میان گذاشت. او با پشت سر گذاشتن مسائل فراوانی توانست در سی و یک سالگی فارغ التحصیل گردد. برخورد او با بیمارانش طوری بود که کسی از وی رنجور و ناراحت نشده بود و چنانچه از مطالب برداشت می گردد او انسانی خارق العاده بود که توانست نظارت هیئت پزشکی را بر عهده گرفته و سازمان دهی نماید. او حتی از هزینهٔ شخصی خود وسایل مورد احتیاج بیمارستان را تهیه می نمود و در مقابل اعتراض همکارانش با محبت و چرب زبانی و آرامش آنها را قانع می کرد. بیماران لقب بانویی با فانوس را به او داده بودند. لقب وی به این دلیل بوده است که شبها با داشتن فانوسی در دست به مراقبت از بیماران می پرداخت. او از پشتیبانی سر سیدنی و هربرت رایزن برخوردار بود. و این نیز یکی از علل پیروزیت وی به شمار می رود. فلورانس اقدامات خود را بر روی بیماران خطوط مقدم جبهه متمرکز کرد. این عمل انسانی وی باعث تمجید مردان انگلستان شد و هرکس برای قدردانی از زحمت های وی برایش هدیه ای می فرستاد. این اقدامات توجه ملکه ویکتوریا را نیز جلب نمود. او یادداشت های پرستاری را در سه نوبت بصورت کتاب درآورد. از دیگر اقداماتش می توان تأسیس مدرسهٔ بریتانیایی جهت تربیت ماماها و شبکهٔ بهداشتی هندوستان را نام برد.

10-الیزابت بلک ول (اولین پزشک زن) کرین ال سیون

11-الیزابت گرت اندرسون (اولین پزشک زن بریتانیایی) جسی پاکرنی بایرن

نویسندگان در فصل 10 و 11 از اولین پزشکان زن یاد می کنند. الیزابت بلک ول کار خود را در انگلستان با معلمی آغاز کرد و توانست در دانشگاه پزشکی ثبت نام نماید. او در راستای کار خود با فلورانس نایتینگل آشنا شد. از مطالعه زندگی الیزابت می توان گفت که او قسمت اعظم زندگی خود را به ساختن بیمارستانی برای فقرا و تهیدستان در مانهاتان جنوبی اختصاص داد. و در این راستا از خواهرش و تنها دوست آلمانی اش کمک جست با وجود اینکه انجام تکالیف ملی یعنی کمک به سربازان باعث ایجاد وقفه در کار ساخت بیمارستان شد ولی الیزابت هرگز امید خود را از دست نداد. او خاتمه زندگی خود را در بریتانیا صرف نوشتن کتابی کرد که بعد از مرگش جهانیی را تحت تأثیر قرار داد.

الیزابت گرت اندرسن بسیار علاقه داشت با بلک ول رابطه برقرار کند. او با امیلی خواهر بلک ول نیز مذاکراتی طولانی داشت ولی همیشه برای مشغول شدن در این رشته با مخالفت پدرش روبرو می شد. الیزابت دورهٔ کارآموزی خود را در رشته داروسازی در دانشگاه اندروی مقدس گذراند ولی بعد از مدتی انجمن داروسازی از ورود پزشکان زن جلوگیری بعمل آورد که الیزابت گرت و الیزابت بلک ول از آن جمله بودند. الیزابت گرت در راستای کار خود مدرسه شبانه روزی دختران را افتتاح نمود و با جیمز اندرسن ازدواج کرد و همسرش تنها حامی وی شد. الیزابت گرت تنها کسی است که هم در انجام کارهای حرفه ای و هم در زندگی خانوادگی اش کاملا پیروز بوده است.

12-ماری اسکلودو وفسکاکوری (دارنده دو جایزه نوبل) گای ویزر

در این قسمت زندگی نامه ماری کوری که یکی از دانشمندان مشهور می باشد، بیان شده است. استعداد او و علاقه اش به لوازم آزمایشگاهی از دوران کودکی در وی تعیین بود. او با خواهرش به عرصه علم قدم گذاشت. ماری در ابتدای کار پیروز به دریافت دو لیسانس شد. سپس وی با شخصی به نام پیرکوری 34 ساله که او نیز یک دانشمند بود ازدواج کرد. آنها با همکاری یکدیگر توانستند دو عنصر رادیواکتیو را شناسایی کنند و به تصفیه رادیوم که توسط ویلهلم رونتگن کشف شده بود، بپردازند.

13-امی نوتر (جبریست همه دوران) سوزان. ا.کلارک

14-باربارا مک کلینتاک (کلید صندوقچه راز کروموزمها) جانیس. م.ایوکویچ

فصل 13 و 14 به امی نوتر و بابارا مک کلینتاک اختصاص داده شده است. امی در 18 سالگی به دانشگاه راه پیدا کرد. او با سفر به گوتینگن به افرادی به نام دیوید هیلبرت و فیلکس کیلن آشنا شد و با کمک آنها توانست در دانشگاه صیر تدریس کند. او در ادامه کارش از حمایت های هرمان وایل ریاضی دان سرشناس نیز برخوردار شد که بخش عمده ای از پیروزیت های وی به علت همین حمایت ها بوده است.

در خاتمه می توان گفت امی از طریق روش های جدیدش جهانی وسیع جبر را تحت تأثیر قرار داد.

پدر و مادر باربارا نیز به رشد استعدادهای فرزندانشان بسیار علاقه مند بودند. باربارا با موافقت پدرش از نیویورک به قصد تحصیل در کالج سفر نمود. وی با شناخت رشته ژنتیک شیفته آن شد و زیر نظر امرسون در این رشته پرورش یافت. باربارا با مطالعه لام های کروموزومی (بر روی گیاه ذرت) از اساتید خود پیشی گرفت. او در دانشگاه کورنل با همکاری تعدادی از سلول شناسان و بانوی جوانی به نام هریت کرایتون توانست به کراستینگ اور دست یابد و بعد فعالیت های خود را بر روی ترمیم کروموزم ها متمرکز نمود. او با تحقیقات 30 ساله خود به فرایند جابه جایی پی برد. نکته مورد اهمیت در زندگی باربارا وجود دانشمندان زیادی در کشف کروموزوم هاست. او توانست علی رغم وجود دانشمندان بسکمک در این رشته با کشفیات خود به گفتگو با آنها بپردازد و بر آنها چیره گردد. باربارا پس از به جا گذاشتن اثر شگرفی در جامعه علمی جهان 10 سال پس از دریافت جایزه نوبل فوت کرد.

15-گریس مورای هاپر (پیشگام کامپیوترهای عصر جدید و دریاسالاری بزرگ) سوزان. ا.کلارک

در این قسمت می توان راز پیروزیت گریس را دقت عمل وی دانست. او با خارج کردن شب پره ای از سیستم کامپیوتر توانست دورهٔ اشکال زدایی را متولد نماید. وی در راستای برنامه سازی کامپیوتر به دنبال این هدف بود که راه هایی را مبنی بر استفاده بیشتر افراد معمولی از کامپیوتر کشف نماید. به همین دلیل او را مادربزرگ نرم افزار می شناسند. همچنین گریس در نیروی دریایی نیز زحمات بسکمک کشید و به عنوان ارتش بدی بزرگ شناخته شد و در آخر عمر نیز به سمت دریاسالاری منصوب شد.

16-جولیا بوومن رابینسون (ریاضی دانی که در آرزوی حل مسئله دهم بود) جون فیشر کاپی.

در این قسمت زندگینامه ریاضی دانی شرح داده شده که در آرزوی حل مسئله دهم بود. او کسی نیست جز جولیا بوومن. رمز پیروزیت او در زندگی پایداری سرسختانه اش می باشد جولیا از مریضی قلبی رنج می برد و همین بیماری موجب مرگ زودهنگام او شد.

17-رزالین ساسمن یالو (دانشمند بدون مرز) جودیس مان سان

نویسندگان در این قسمت شرح زندگی و رموز پیروزیت رزالین ساسمن یالو را شرح داده اند. رزالین که به عنوان مغز متفکر دوران خود شناخته شده بود، کوششهای خود را در رشته خویش برای تساوی حقوق زن و مرد انجام می داد. ولی پژوهشهای وسیع وی منحصر به دیابت، نازایی، اعتیاد و اختلالات رشد نمی گردد.

18-اولین بوید گرانویل (ریاضی دان و ستاره شناس آفریقایی تبار) جون. ج. تتزلاف

در این قسمت باز هم نامی از ستاره شناس آفریقایی برده شده است که این شخصیت معروف همان اولین بویدگرانویل می باشد. او نیز همانند کارولین و ماریا میچل به شدت به ستاره شناسی علاقه داشت و توانست کامپیوترهای ibm را برنامه نویسی نماید. می توان دلیل پیروزیت اولین را بدست آوردن تجارب گوناگون و مفید ذکر کرد.

19-مری الن استیل رودین (ریاضی دانی که ریاضیات را برای سرگرمی آموخت) لیندا والتز

مری به علت محیط پرورش خاصی که در آن رشد یافت، توانست فکر و تخیل خود را بسیار تقویت نماید. وی با تشویق زیاد والدینش وارد دانشگاه شد. او عقیده دارد که کارکرد معلمش به نام پروفسور مورد در تقویت اعتماد به نفس وی بسیار مؤثر بود. مری شخصیتی است که صرفا برای سرگرمی، به تدریس ریاضیات مشغول بود و در این راستا توانست 70 مقاله و کتاب را به چاپ برساند. این موضوعات شامل: فضاهای مجرد، مجموعه های جهت دار همگرا، ویژگی های تراکم پذیر و ساختمان های نظری پوشش های باز تراکم پذیر می باشد.

20-داین فاسی (طبیعی دان، نخستی شناس و جانورشناس آمریکایی) نانسیل ریچموند-جفرز

پدر داین جورج نام داشت. علاقه های جورج به طبیعت، بر روی داین نیز بسیار تأثیر گذاشت. داین برای سفر به آفریقا و پا گذاشتن به جهانی وحش روزشماری می کرد. در ابتدای امر توانست گوریل های کوهستانی وحشی را مورد آنالیز قرار دهد. ولی چند سال بعد تحقیقات گسترده ای را به مدت 18 سال بر روی گوریل های کوهستانی در شیب های آتش فشان خاموش آغاز کرد. داین توانست در آفریقا گونه های مختلفی از گوریل ها را شناسایی نماید. برای انجام این کار لازم بود تا با آنها رابطه برقرار کند. او 19 دسته گوریل ها را مورد آنالیز قرار داد و توانست اطلاعات بسکمک از طرز زندگی، غذا خوردن، جفت گیری، و زاد و ولد و…گوریل ها را بدست آورد. ولی متأسفانه مدتی بعد، از طرف مقامات محیط زیست ملی، گوریل ها را مورد کشتار قرار دادند و آنها را جلوی چشم داین کشتند. تنها دلیلی که باعث شد وی مجددا به رواندا بازگردد تحریر کتاب ارزشمندش به نام گوریل ها در مه بود. میتوان تنها عامل مشوق در کارهای وی را عشق و علاقه ساری و جاری در وجودش نام برد. اگر چه کار او در نظر بسکمک از افراد، خاتمهی عبث داشت ولی داین برای رسیدن به اهداف خود فعالیت می کرد. خاتمه دفتر عمر وی که در میان گوریل ها و دفاع از حقوق آنها سپری شده بود، بسته گشت و سر انجام داین در کنار دیجیت در قبرستان گوریل ها در میان آنهایی که بسیار دوستشان می داشت به خاک سپرده شد.

21-جین گودال (زندگی در میان شانپانزده های آفریقا) مریلین تامپسون درانگ

نویسندگان زندگینامه او را با عشق به شانپانزه ها آغاز می کنند. مطالعه بر روی حیوانات آفریقا رؤیایی بود که مادش وی را در این راستا بسیار تشویق کرد. او به همراه دکتر لوییس لیکی (دانشمند مشهور) و همسرش به آفریقا راه پیدا می نماید و برای مطالعه بر روی شانپانزه ها در جنگل اقامت می گزیند. اطلاعات موجود در دست وی بدون مدرک دانشگاهی راه به جایی نمی برد. بنابراین سعی کرد که وارد دانشگاه کمبریج گردد و در رشته رفتارشناسی (مطالعه رفتار حیوانات) فارغ التحصیل گردد. مشهور شدن جین باعث شد شخصی به نام هوگووال برای کمک به تحقیقات او به آفریقا برود. آنها بعد از مدتی در لندن ازدواج کردند ولی باز به میعادگاه خویش بازگشتند آنها حتی کودک خود را نیز در مطالعات به همراه می بردند.

22-مری گری (مدافع حقوق زنان در ریاضیات) کارولین ایوانز مورلند

پرتاب موشک روسی به فضا و جوش و خروش میان آمریکائیان باعث شد مری بر خلاف میلش به ریاضیات رو آورد. او با استفاده از بورسیه های تحصیلی توانست مدرک فوق لیسانس و دکترای ریاضی را اخذ نماید. همچنین وی انجمنی را به نام ریاضی زنان تأسیس کرد. مری برای مخالفت با نقض حقوق بشر به تمام جهان سفر کرد. او ثابت کرد که هم ردیف مردان از زنان نیز می توان در ریاضیات نام برد ولی به شرط آنکه پشتکار، کوشش و عشق به ریاضیات در آنها وجود داشته باشد.

در یک نگاه کلی به کتاب می توان دریافت که اولین نوشته ای می باشد که درباره زنان پیروز در ریاضی و علوم دیگر صحبت نموده و تا به حال چنین کتابی به رشته تحریر در نیامده است. از محاسن این کتاب می توان به این مورد اشاره نمود که هر دانشمند به طور جداگانه شرح داده شده و از زمان قدیم آغاز گشته و با پیشرفت علم جلوتر آمده است. این کتاب می تواند مورد مطالعه همه اقشار تحصیل نموده، مخصوصا افرادی که آینده ساز علوم مختلف هستند قرار گیرد.

منبع: کتاب ماه علوم و فنون - آذر 1380