گزارش، انگیزه اردوغان از بهادادن به سلجوقیان و ملازگرد - صنایع 90

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، این روزها در ترکیه٬ سالگرد پیروزی بزرگ یا ظفر ملازگرد٬ جشن گرفته می گردد و ظاهراً٬ مسئولین حکومتی٬ کوشش می نمایند که این جشن را بسیار باشکوه تر و مهم تر از سالیان قبل٬ برگزار نمایند.

جشنی که در آن٬ تقریباً همه احزاب و جریانات سیاسی ترکیه در یک صف و جبهه در کنار هم قرار می گیرند و سالگرد اسارت پادشاه بیزانس توسط آلپ ارسلان سلجوقی و پیروز در یک جنگ بزرگ تاریخ ساز را جشن می گیرند.

این در حالی است که نه تنها در گذشته های دور جمهوری ترکیه و دهه های اخیر٬ بلکه حتی در چند سال گذشته هم٬ کسی به این موضوع بها نمی داد. اما حالا رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تصمیم گرفته که این مراسم را همچون جشنی بسیار مهم تر از جشن های مورد نظر مصطفی کمال آتاتورک و لاییک ها٬ مورد توجه قرار دهد.

اردوغان در اهمیت دادن به این موضوع تا آنجا پیش رفت که دستور داده در شهر کوچک اخلاط که آرامگاه پادشاهان سلجوقی در آنجا نهاده شده و در نزدیکی ملازگرد واقع شده٬ یک کاخ ریاست جمهوری کوچک برای او ساخته گردد که منظره بخش پیشین آن به دریاچه وان بنگرد.

این تصمیم او مورد انتقاد بسیاری از احزاب و جریانات مخالف نهاده شد و به عنوان اصلی ترین دلیل مخالفت خود٬ مساله اسراف و ریخت و پاش را ذکر کردند. با این حال٬ تصمیم اردوغان٬ موافقینی هم دارد و حامیان این اندیشه معتقدند که ساختن چنین کاخی می تواند نشان دهد که حکومت ترکیه تا چه اندازه به سلاجقه و پیروزی آنان در برابر بیزانش٬ اهمیت می دهد.

اما چرا این مساله چنین برجسته شده و بلال اردوغان پسر ارشد رئیس جمهور ترکیه٬ شخصاً برای مدیریت برپایی مسابقات و جشنواره های تیراندازی و ورزش های سنتی تاکنون چندین بار به ملازگرد رفته و به این منظور جلسه تشکیل داده است؟ برای دست یافتن به پاسخ این سوال٬ باید در شروع، با اهمیت ابعاد تاریخی٬ نظامی و سیاسی نبرد ملازگرد آشنا شویم.

تاریخچه کوتاه سلجوقیان و پیروزی ملازگرد

در روز 26 اوت یا آگوست در سال 1071 میلادی٬ اتفاق مهمی روی داد که بر تاریخ منطقه و دنیا تاثیر شگرفی گذاشت.

این اتفاق٬ پیروزی سپاه کم شمار سلجوقیان به فرماندهی آلپ ارسلان٬ بر سپاه عظیم رومیان بیزانس بود. رومانوس دیوجانوس پادشاه رومی در این جنگ٬ به خاطر خیانت بعضی فرماندهان بازنده شد و شخص پادشاه اسیر شد.

این نخستین بار بود که یک پادشاه مسیحی توسط سپاه مسلمین٬ اسیر می شد. این پیروزی بزرگ٬ تغییرات مهمی در جغرافیای سیاسی منطقه رقم زد و موجب آن شد که سلاجقه٬ از سیستان در شرق ایران تا ماوراءالنهر٬ آناتولی و مدیترانه٬ یک قلمرو بسیار گسترده و زرخیز را در اختیار بگیرند و صاحب یکی از بزرگ ترین امپراطوری های تاریخ شوند.

اگر چه در آن دوران٬ استانبول کنونی و قسطنطنیه پیشین همچنان در اختیار بیزانس بود، اما پیروزی ملازگرد٬ موازنه قدرت بین عباسیان و روم را تغییر داد٬ راه مهاجرت ترک ها به آناتولی مرکزی را فراهم کرد و در عین حال٬ نخستین گام ها برای جنگ های صلیبی برداشته شد و نشان داد که تداوم سلسله های پادشاهی ترک زبان از آسیای میانه و قفقاز تا ایران و عراق و مدیترانه٬ چه تحولات سیاسی و نظامی بزرگی را رقم می زند.

سلجوقیان و عثمانیان

غزنویان٬ خوارزمشاهیان٬ سلجوقیان و عثمانیان٬ چند سلسله مهم ترک ها بودند و علاوه بر این٬ ده ها خاندان و عشیره بزرگ ترک و ترکمن نیز در تاریخ منطقه نقش داشته اند که الزاماً همه آنها٬ به هویت و زبان ترکی اهمیت نداده و اتفاقاً به دنبال آن بوده اند که تیره ها و زبان ها و اقوام های دیگر را نیز به سوی خود جذب نمایند.

بنابراین اگر چه سلجوقیان ترک بودند، اما زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران این دوره به ویژه عمیدالملک کندری و خواجه نظام الملک توسی٬ خدمات مهمی به این زبان و عمران و آبادانی شهرها و گسترش فنون و دانش ها ارائه کردند.

از این گذشته٬ بین همه سلسله های ترک تبار٬ وحدت وجود نداشته و جنگ های خونینی بین آنان روی داده که یک نمونه شاخص آن جنگ دندانقان بود. نبرد دَندانَقان نبردی بود که در سال 1040 میلادی بین سلجوقیان و پادشاهی غزنوی روی داد و به پیروزی سلجوقیان انجامید. اما در دوران جنگ صلیبی٬ اختلافات داخلی ترک ها کاهش یافت و عشایری که بعدها سنگ بنای تاسیس امپراطوری عثمانی شدند٬ به سلجوقیان خدمت فراوانی کردند.

سلسلسه سلجوقیان پس از هجوم مغولان و قدرت دریافت ایلخانیان و خوارزمشاهیان در سال 1193 میلادی در هم شکسته شد و پس از پیچ و خم های تاریخی بسیار که نزدیک به یک سده به درازا کشید٬ بالاخره در سال 1299 میلادی امپراطوری عثمانی تشکیل شد.

اما مدت ها طول کشید تا بیزانس در قسطنطنیه در هم شکسته گردد و قسطنطنیه یا استانبول در سال 1453 میلادی به دست عثمانیان فتح شد. به عبارتی دیگر٬ بین پیروزی در نبرد ملازگرد در دوران سلجوقیان درسال 1071 میلادی تا فتح استانبول در سال 1453 میلادی٬ یک فاصله تاریخی قابل توجه به مدت 382 سال وجود دارد و نزدیک به 4 قرن طول کشیده تا روند پیروزی آلپ ارسلان سلجوقی توسط سلطان محمد فاتح٬ تکمیل گردد.

لذا رجب طیب اردوغان و اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ بر این باورند که عثمانیان باید همچون سنتزی از دیگر سلسله های ترکی نگریسته گردد و خطاست که در این تحلیل٬ نقش سلجوقیان٬ از یاد برود.

یک تناقض کوچک قومی

شهر کوچک ملازگرد٬ حالا یکی از شهرستان های استان کردنشین موش در شرق ترکیه است و 1128 کیلومتر با آنکارای پایتخت فاصله دارد. شهر اخلاط٬ آرامگاه پادشاهان سلجوقی نیز در استان کردنشین بتلیس و در نزدیکی ملازگرد واقع شده و 1115 کیلومتر از پایتخت دور است.

علاوه بر پژوهش گران کُرد٬ مورخین ترک نیز بر این باورند که کردها نیز مانند دیگر گروه های قومی آن روزگار در نبرد ملازگرد در سپاه سلجوقیان جای گرفته و در پیروزی بزرگ آن نبرد سهیم بوده اند.

اما حالا٬ اردوغان و سران حزب عدالت و توسعه و دیگر احزاب ترکیه٬ در شرایطی برای گرامیداشت این نبرد راه ملازگرد را در پیش می گیرند که چندین شهردار کُرد در مناطق کردنشین به اتهام همدستی با پ.ک.ک از کار برکنار شده و درگیری بین نظامیان ترکیه و. پ.ک.ک نیز ادامه دارد و تعیین نیست که حکومت ترکیه به منظور سرانجام دادن به جنگ با پ.ک.ک و حل معضلات حقوقی و سیاسی کردها٬ چه برنامه ای دارد.

تاثیر روانی یاد پیروزی در روزهای سخت

در دو سال اخیر٬ مسائل مالی مهمی همچون بیکاری٬ تورم٬ افزایش باورنکردنی قیمت کالاها و ملزومات حیاتی٬ رکود در بخش فراوری و خدمات٬ راه نیافتن فارغ التحصیلان دانشگاهی به بازار کار و افزایش نرخ دلار به علاوه مسائل مهمی همچون حضور نزدیک به 4 میلیون آواره در این کشور٬ تنگناهای مالی قابل توجهی به وجود آورده و موقعیت ترکیه درحوزه سیاست خارجی نیز تعریف چندانی ندارد.

لذا چنین به نظر می رسد در شرایطی که ترکیه در ارتباط با آمریکا و اروپا دچار مسائل جدی شده و در سوریه و قبرس نیز در وضعیت مطلوبی نیست٬ اتاق فکر حزب عدالت و توسعه می کوشد تا با برجسته سازی مفهوم پیروزی ملازگرد٬ بر روح و روان مردم ترکیه تاثیر مثبت بگذارد.