موزه انتشارات علمی و فرهنگی امتیازی عظیم برای گردشگری ادبی است - صنایع 90

دبیری نژاد در آغاز این تبادل نظر ضمن تبریک روز موزه، از کسانی یاد کرد که در موزه ها و نهادهای مرتبط با میراث فرهنگی فعالیت داشتند و به دلیل ویروس کرونا، دار فانی را وداع گفتند. او آرزو کرد شرایطی رقم بخورد که دور از این همه گیری سال های بهتری برای موزه ها در پیش باشد.

وی درباره ایده اولیه این موزه گفت: قصه موزه از یک ویترین آغاز شد. ویترینی که در محل دفتر مدیرعامل انتشارات قرار گرفته است و چند وسیله قدیمی در آن دیده می گردد؛ وسیله هایی مثل دستگاه تایپ، تلفن قدیمی و .... . وقتی صحبت اولیه درباره پیشنهاد موزه مطرح شد بسکمک از دوستان آغاز به تعریف داستان ها و ماجراهایی از علمی و فرهنگی کردند که ضمناً آن نام عظیمانی همچون نجف دریابندری، محمد قاضی، احسان یارشاطر و ... برده می شد. این را هم در نظر بگیرید که ساختمان علمی و فرهنگی که معماری آن کارِ ایرج کلانتری، معمار نامدار ایرانی است، به تنهایی اثری گرانبها و دارای ارزش میراثی است.

دبیری نژاد درباره سناریوی موزه انتشارات علمی و فرهنگی گفت: برای اینکه سناریوی موزه را بنویسیم، هیچ چیز بهتر از اینکه قصه انتشارات را از آغاز تا کنون روایت کنیم، پیدا نکردیم. از این روی، پژوهشگران تاریخ و هنر به کمک آمدند و ما با حجم انبوهی از اطلاعات و اسناد روبرو شدیم که از ابتدا می دانستیم برای این حجم از داده ها با کمبود جا روبرو خواهیم بود. به همین دلیل مجبور شدیم از هر شاخه گزیده ای را انتخاب کنیم و به نمایش بگذاریم.

او در ادامه سخنان خود به تصور عامه از این موزه گریزی زد که این موزه را نباید فقط موزه کتاب بدانیم: وقتی صحبت از موزه علمی و فرهنگی می کنیم تصور همه از این موزه، موزه کتاب است. درست است که مرکز و متن ِانتشارات، کتاب ها بوده اند، اما فراوریات علمی و فرهنگی به جز کتاب، لایه های دیگری دارند که کم کم تعریف شده اند؛ مثل مجله کتاب امروز یا مجموعه کتاب های جیبی و حتی فراوری کتاب های درسی برای خارج از ایران.

مسئول پروژه راه اندازی موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی نگاهی گذرا به اسناد به دست آمده از دهه ها فعالیت این نشر داشت و اضافه نمود: این اسناد در حکم حلقه هایی بودند که زنجیره داستانی انتشارات را تشکیل می دادند. روایت های پنهانی که به هیچ عنوان از خود محصولات به دست نمی آمد؛ اما این روایت ها از احوالات و مناسبات افراد و نقششان در شکل گیری یا عدم شکل گیری کتاب یا هر محصول دیگری پرده برداشت. نیز اینکه ما با سیلی از اطلاعات روبرو بودیم که باید آن ها را که قریب به هشت یا نه بنگاه بودند در 2 سالن معرفی می کردیم.

وی گریزی هم به انواع موزه ها زد و اضافه نمود: موزه هایی مثل موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی که عملاً موزه های روایی ِ نهادی هستند در دسته موزه های معاصر قرار می گیرند. روایت این موزه از سال 1330 آغاز می گردد و تا سال 1400 ادامه پیدا می نماید. موزه نه نقطه آغاز است نه نقطه انتها؛ موزه مجرایی روایی است برای امتداد این حرکت. درست مثل دوِ امدادی. اینجا نه صرفاً موزه است نه صرفاً مرکز اسناد؛ بلکه سه گانه ای است از موزه، مرکز اسناد و کتابخانه. قرار بر این است که نقش حفاظتی و مرمتی و نگهداری و همین طور نقش حافظه ای را مرکز اسناد ایفا نماید؛ نقش روایی و نمایشی بر عهده موزه است و نقش ارائه محتوا را هم کتابخانه (که کتابخانه ای ویژه است) بر عهده دارد. ذکر این شرح لازم است که این کتابخانه بیشتر مناسب پژوهشگرانی است که مثلاً می خواهند درباره گرافیک یا ویراستاری یا هر موضوع دیگری مرتبط با کتاب ها در طول زمان پژوهش نمایند.

دبیری نژاد با اشاره به حجم بالای داده ها و محدودیت مکانی، گفت: ما برای هر سوژه یک تذکر گذاشته ایم؛ مثلا تذکری برای انتشارات فرانکلین ... که در واقع این تذکر نمادی است برای مرور یا یادآوری فعالیت های آن سوژه. البته با اینکه به محدودیت فضا اشاره کردم باید این را هم بگویم که از نظر من، همه 9 طبقه انتشارات علمی و فرهنگی یک موزه است. همه این فضاها به شکل فعالی نمایش دهنده بیش از 6 دهه تاریخ نشر و فرهنگ است.

برای مثال شاید کمتر کسی بداند که استودیوهای انتشارات علمی و فرهنگی، مدت ها میزبان و محل اجرای برنامه رادیویی صبح آدینه با شما بوده است. به طور کلی این موزه و این ساختمان این ظرفیت را دارد که برای آن تور برگزار گردد و در ایام مشخصی شرایط بازدید از آن فراهم گردد.

او در پاسخ به این سؤال که چه گروهی از مردم، مخاطبان این موزه می توانند باشد، گفت: تصور ما از مفهوم میراث و موزه تغییر نموده است. همه موزه ها قرار نیست مثل موزه ایران باستان یا موزه فرش باشند. موزه ها امروزه تنوع بسکمک پیدا نموده اند. موزه هایی مثل موزه های دانشگاهی، موزه های علمی و موزه های نهادی (که موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی از دسته موزه های نهادی است).

وی درباره شعار انتشارات علمی و فرهنگی (کتاب خوب نشانه دارد) نیز اظهار نظر و اظهار داشت: این نشانه، نشانه چندگانه است. این موزه قرار است محل تذکر و یادآوری به این نشانه باشد. نشانه به معنای سابقه، اعتبار، افتخار، هویت و خاطره. انتشارات علمی و فرهنگی خاطره مشترکی است برای جمع کثیری از اهالی فرهنگ و فرهیختگان که به آن احساس تعلق دارند. خاطره ها یادخانه می خواهند. موزه علمی و فرهنگی یادخانه ای است برای همه اعضای خانواده عظیم انتشارات علمی و فرهنگی. از طرفی، دیگر مخاطبان این موزه، کسانی هستند که در موضوعات مرتبط با حوزه نشر و فرهنگ پژوهش می نمایند.

مسئول پروژه موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی در ادامه سخنان خود پای گردشگری را هم به میان کشید: در زمینه گردشگریِ ادبی فرصت سازی مناسبی نشده است. نمونه هایی مثل خانه موزه سیمن و جلال و خانه موزه مهدی اخوان ثالث جزو قدم های اولیه و مناسبی است که اجرا شده و در همین مدت جهت موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی امتیاز عظیمی برای گردشگری ادبی کشور خواهد بود. از سوی دیگر با توجه به وجود موزه ها و مراکز فرهنگی-گردشگری منطقه عباس آباد همچون موزه نادر ابراهیمی، موزه های داخل کتابخانه ملی، تفریح گاه هایی مثل پل طبعت و پارک آب و آتش، موزه علمی و فرهنگی می تواند فرصت جدیدی در زنجیره گردشگری فرهنگی و ادبی باشد.

دبیری نژاد اضافه نمود: ایجاد هر موزه نگرانم می نماید که آینده آن چه می گردد. ایجاد هر موزه یک مسئولیت است و اگر علاقه مندان سندی یا هر چیز ارزشمندی مرتبط با این موزه دارند که به ارزش این موزه می افزاید با اهدای آن در زنده ماندن موزه نقش مهمی ایفا خواهند کرد.

او در بخش انتهای سخنان خود از ویژگیِ مهم طراحی این موزه گفت: موزه علمی و فرهنگی به گونه ای طراحی شده است که بتوان به شکل ادواری آن را تغییر داد. این موزه می تواند الگوی ناشران کشور باشد و چه خوب خواهد بود اگر آنان نیز به این زنجیره بپیوندند. امیدواریم این اقدام فرصت توسعه پیدا کند.

این برنامه زنده اینستاگرامی با تقدیر از خانواده علمی و فرهنگی، سازمان تأمین اجتماعی و همه کسانی که در ایجاد این موزه مؤثر بوده اند به انتها رسید.

موزه و مرکز اسناد انتشارات علمی و فرهنگی روز دوشنبه سوم خرداد به صورت رسمی افتتاح خواهد شد و پس از آن برنامه بازدید از این موزه به اطلاع عموم خواهد رسید.