ابن مُتّوْج؛ فقیهی از بحرین - صنایع 90

با ما همراه باشید و درباره وبلاگ سفر به کانادا بیشتر بدانید.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگارانـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

جمال الدین احمد بن عبدالله بحرانی عالم امامی بحرینی در قرن هشتم هجری است.

از تاریخ تولد و جزئیات زندگی ابن متوج آگاهی چندانی در دست نیست. در بعضی منابع، لقب وی را فخرالدین و یا شهاب الدین ذکر نموده اند. او اهل اُوال، از جزایر بحرین بود. برای تحصیل علم به عراق رفت. در حُلِّه، استاد وی فخرالمحققین (فرزند علامه حلی) بود. پس از درک محضر استادان حله، تحصیلات علوم دینی و قضا را کامل کرد و با کسب اجازه از آنها به بحرین بازگشت. در حله با شهید اول (متوفی 786ق) گفت وگوهایی داشت. بعد از مدتی نیز او را در موسم حج دید و با وی مباحثه کرد.

ابن متوج بعد از بازگشت به بحرین، تا سرانجام عمر به شغل قضاوت پرداخت. بعضی منابع با استناد به دست نوشته فرزند وی ناصر، تاریخ فوت او را 820ق دانسته اند. پیکر وی را در جزیره اُکُل بحرین به خاک سپردند.

مورخان و محدثان بسیاری از آثار ابن متوج استفاده نموده اند؛ از جمله احمد بن فهد احسایی، فخرالدین سبیعی و احمد بن محذم اوائلی. ابن متوجه در علم فقه نیز جزء عالمان روزگار خود بود و فتوای وی در نقاط دورتر نیز شهرت داشت. مؤلفان بعد از وی نیز از فتواهای او استفاده نموده اند.

کتاب مشهور ابن متوج، الناسخ و المنسوخ، به گفته وی برگرفته از تفسیر خویش است. عبدالجلیل حسینی قاری توضیح این کتاب را نوشت و این توضیح با تصحیح و ترجمه محمد جعفر اسلامی در 1344ش در تهران به چاپ رسید.

آثار دیگر وی که به صورت خطی محفوظ اند عبارت اند از:

1. غرائب المسائل، موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی؛

2. کفایة الطالبین، موجود در همان کتابخانه. البته این رساله با عناوین هدایة المست بصرین و مایحب علی المکلف و مایعم به البلوی نیز معروف است؛

3. منهاج الهدایة فی تفسیر آیات الاحکام الخمسمأة؛

4. وسیلة القاصد فی فتح معضلات القواعد، در توضیح قواعد الاحکام علامه حلی؛

5. الثارات یا قصص الثار، منظومه ای است بلند در مواثی و حماسه های شیعه؛ با آگاه علّی حرام ان الدّ بمطعم؛

6. حرز منظوم.

البته تذکره نویسانی همچون ماحوزی و افندی آثار دیگری نیز از ابن متوج شمرده اند.

4104/